Definiziun
Igls adjectivs èn pleds tgi expriman, scu tg'igl nomen è.
grond, doltsch, lung, bel, verd
Igls numerals totgan er tigls adjectivs.
Igls adjectivs
Igl accord digl adjectiv
Igls adjectivs èn accumpagneders digls nomens. Els s'accordan cugl nomen an genus e numerus.
en tger mat
ena scolara intelligenta
tgotschas rottas
autos mellens
Igl particip preschaint duvro scu adjectiv
Igl particip preschaint ò pers la sia valour verbala uriunda e vign duvro ozande angal ple scu adjectiv. El s'accorda consequentamaintg cugl nomen an genus e numerus. Chels adjectivs ins furma cun la rieisch digl verb dall'amprema persunga plural digl preschaint e las finiziuns -ont u -ent.
• particips preschaints da verbs tgi on savens la finiziun -ont:
-ar: tramblar – igl mang tramblont; sgular – igl figl sgulont
-er: accumpagner – la lavour accumpagnonta
-ier: obliier – igl contract obliont; glischier – îgls glischonts
• particips preschaints da verbs tgi on savens la finiziun -ent:
-'er: correr – ava currenta; depender – en unfant dependent
-eir [è]: bagnvuleir – en om bagnvulent
-eir [é]: reir – ena bucca rienta; diverteir – ena festa divertenta
Remartgas:
• La finiziun -ont/-ent sa meida an divers cass er an -aint.
ancanoscher – ancunaschaint.
• Enqualtgi particip preschaint ins dovra scu nomen.
creir – igl cartent/igl cartaint
Igls grads da cumparegliaziun digls adjectivs
Cugls adjectivs ins pò cumparagler las tgossas l'egna cun l'otra. Igls treis grads da cumparegliaziun (er: gradaziun) digls adjectivs èn igl positiv, igl cumparativ ed igl superlativ.
| positiv | cumparativ | superlativ |
| Igl codesch è stigl. | Igl carnet è pi stigl. | Igl figl è igl pi stigl. |
| La vischnanca è gronda. | Igl martgea è pi grond. |
La metropola è la pi gronda. |
| Igl mat è pitschen. |
Igl mattet è pi pitschen. |
Igl pup è igl pi pitschen. |
| Las glioirs èn levas. | Las meirs èn pi levas. | Las furmeilas èn las pi levas. |
Furmas spezialas:
|
bung (bun) bunga (buna) |
migler miglra |
igl migler la miglra |
|
schlet schleta |
mender mendra |
igl mender la mendra |
|
bler blera |
daple |
igl pi bler la pi blera |
|
pac paca |
(da)manc, pi pac (da)manc, pi paca |
igl pi pac la pi paca |
Remartgas:
• Ins dovra las suandontas particlas da cumparegliaziun:
- schi ... scu (egual): El è schi grond scu te.
- pi ... tgi (inegual): Ella è pi gronda tgi te.
- manc ... tgi (inegual): El è manc grond tgi te.
• I dat ulteriouras modas da furmar en superlativ:
Cun agiuntar a mintga adjectiv igl suffix -issim/-issima.
ena belissima spousa
en grondissim plascheir
Cugl nomen superlativ, p.ex. cun la finiziun -ezza (varda 2.1.4.d).
en belezza de
Cugls prefixs: extra-, super-, sur-, multi-, ultra-, iper-.
en cass extraordinari
ena teila superfegna
en auto surcargea
en'occurrenza multiculturala
en teater ultramodern
ena persunga ipercorrecta
La posiziun digl adjectiv
Igl adjectiv so star davant u davos igl nomen.
En pêr adjectivs (surtot curts) tgi expriman en giudicat u en'opiniun stattan per gronda part davant igl nomen.
ena bela matta, treid'ora, en bung om, ena stupent'ideia, en cler mussamaint, en tgutg sentimaint, ena gronda tgossa
An tscherts cass meidan igls adjectivs lour senn, tot tenor schi stattan davant u davos igl nomen.
|
El è en grond om. El è en om grond. |
en om impurtant en om betg pitschen |
|
El è en pover om. El è en om pover. |
en om tgi sveglia cumpassiun en om tgi n'è betg retg |
|
Ia va cumpro en nov auto. Ia va cumpro en auto nov. |
en oter auto, chel pò er esser vigl en auto tot nov e betg egn d'occasiun |
|
Oz è en de tgod. El am ò detg en tgod angraztg. |
en de cun otas temperaturas en angraztg cordial |
Igls suandonts adjectivs stattan adegna davos igl nomen:
• adjectivs tgi inditgeschan ena calour
ena rassa cotschna, îgls verds, l'umbrella violetta
• adjectivs tgi inditgeschan ena furma
la meisa ovala, igl lenn quader, ena fanestra radonda
• adjectivs tgi inditgeschan en gost
avas doltschas, momas aschas, en aperitiv amar
• adjectivs tgi inditgeschan la naziunalitad
poets rumantschs, igl lungatg franzos, la scritgira araba
• adjectivs pi lungs
scolars diligents, ena schliaziun raschunevla
• particips cun la funcziun d'adjectiv
tiffels barsos, las flours protegeidas, îgls targlischonts
Furmar adjectivs
Ins so furmar novs adjectivs da nomens, verbs ed oters adjectivs cun ageid dallas suandontas strategias:
- cugl particip preschaint (varda 2.3.3.)
- cun suffixs, p.ex.:
-abel/abla resp. -ibel/ibla: acceptar – acceptabel; tgapeir – tgapibla
-al(a)/il(a): cultura – cultural / pour – puril
-es(a): Berna – bernes
-evel/evla: sanadad – sanadevel
-ic(a)/(a)tic(a): energeia – energic / energetic; problem – problematic
-in(a)/-an(a): alp – alpin / Surmeir – surmiran
-iv: nutreir – nutritiv
-ous: aventura – aventurous
Remartga:
• Ins so er intensivar adjectivs existents cugls suffixs -et(ta), -ign(a), -issim(a),
-atsch(a)
- lev – levet / levigna
- bel – belissim
- bun(g) – bunatsch
Igls numerals
Igls numerals totgan tigls adjectivs, perchegl tg'els son accumpagner en nomen. Ins disfranztgescha igls numerals cardinals (dombers cardinals) ed ils numerals ordinals (dombers ordinals).