Igls pronoms demonstrativs inditgeschan vaschinànza (quella tgea) near distànza (leza tgea/tschella tgea).
|
quest(s), questa(s)
|
Quest atun fagiainsa vacànzas an Spagna.
Questa stad nainsa sen egn grànd vieadi.
Tgi e ànc sen veia da questas uras?
|
|
que, quels, quella(s)
|
Que scular â gieu suczess cun la sia bùna lavur.
Quella raquintaziùn e propi beala!
Quels calzers mi plen fetg bagn.
|
|
tsche, tschels, tschella(s)
|
Tsche gi eassan ieus cugl tren an Surselva.
Tschels sculars en ieus cun skis a betg a scursalar.
Tschella raquintaziùn e ampo lungurusa.
|
|
lez, igls ezs, leza(s) (las ezas)
|
Lez on amblid jou mena ple, igl pluveva tuta stad.
Igls ezs umens ancunaschainsa betga.
Lezas istorgias en viglias sco pàn a buglia.
(Las ezas istorgias en viglias sco pàn a buglia.)
|
|
tal, tala
|
Jou ve egna tala fom ca pudess magliear tut.
Talas tgossas sa'gl dar.
|
Remartga:
1) Igls pronoms demonstrativs que a tsche vignan adigna duvros an moda atributiva, quegl vut gir c'els statan adigna davànt igl nomen. Scha nign nomen savunda (moda absoluta), dovr'ign las furmas quel a tschel.
Que maletg ple a mei.
Quel vala nut.
Tsche gi sund jou sto gio' Cuira.
Tschel mi â betga salido.
2) Igls pronoms demonstrativs quel, lez a tschel pon vagnir duvros an 3 geners: masculin, feminin a neutral. Las furmas neutralas da quels 3 pronoms demonstrativs en: quegl, gliez a tschegl:
Quegl s'oda a mei.
Gliez vess jou ussa betga fatg.
Tschegl e bagn ver, mo ...
Adatg:
Igl pronoms demonstrativs neutrals pratendan, c'igl verb savundànt vigni duvro agl singular, ear sch'igl nomen savundànt e agl plural. La logica e quella: Ign sa gea betga, tgi c'e igl subject:
Quegl e tgeas viglias.
Gliez e unfànts pardearts.
Tschegl e veias stretgas.
3) Igl pronom quest/questa vean duvro mains savens ca que/quel. Ign dovra el cunzùnd davànt noziùns digl tains.
Questa notg ve jou betga savieu durmir.
Quest atun nagn nus se cualm.
Igl pronom demonstrativ 'sez'
Igl pronom demonstrativ sez sadisfranztgescha agl sieus diever digls oters pronoms demonstrativs. El stat suainter egn pronom parsunal par rinforzar igl pled ca prezeda. Igl pronom demonstrativ sez e variabel tanor parsùna, gener a diember. Las furmas en las mademas suainter igl pronom parsunal subject sco suainter igl pronom parsunal object.
Las furmas digl pronom demonstrativ 'sez' en las savundàntas:
Igl pronom parsunal subject:
|
parsùna
|
masculin
|
feminin
|
|
1. pars. sg.
|
jou mez
|
jou meza
|
|
2. pars. sg.
|
tei tez
|
tei teza
|
|
3. pars. sg.
|
el sez
|
ella seza
|
|
1. pars. pl.
|
nus sezs
|
nus sezas
|
|
2. pars. pl.
|
vus sezs
|
vus sezas
|
|
3. pars. pl.
|
els sezs
|
ellas sezas
|
Ella seza â betga vieu igl tgavriel.
Jou se ca tei tez âs mena getg quegl, dantànt tias soras.
Igl pronom parsunal object:
|
parsùna
|
masculin
|
feminin
|
|
1. pars. sg.
|
me mez (a mei mez)
|
me meza (a mei meza)
|
|
2. pars. sg.
|
te tez (a tgei tez)
|
te teza (a tgei teza)
|
|
3. pars. sg.
|
el sez (ad el sez)
|
ella seza (ad ella seza)
|
|
1. pars. pl.
|
nus sezs (a nus sezs)
|
nus sezas (a nus sezas)
|
|
2. pars. pl.
|
vus sezs (a vus sezs)
|
vus sezas (a vus sezas)
|
|
3. pars. pl.
|
els sezs (ad els sezs)
|
ellas sezas (ad ellas sezas)
|
Nus sezs â el betga vieu, dantànt igl noss auto.
Jou dund quegl a tgei tez.
Remartga:
Sch'igl pronom object sareferescha agl subject, satract'igl d'egna relaziùn reflexiva. An que cass drov'ign las savundàntas furmas rinfurzadas.
|
mamez (mameza)
|
nusezs (nusezas)
|
|
tatez (tateza)
|
vusezs (vusezas)
|
|
sasez (saseza)
|
sasezs (sasezas)
|
Tegna quegl par tatez!
Cun sasezs en els betga schi rigurus.
