Igl comma

An surmiran – scu er aint igls oters lungatgs neolategns – n'èn las reglas arisguard igl comma betg schi strictas scu p.ex. an tudestg. 

 

Igl comma ins metta ...

• ainten construcziuns tgi cuntignan en'enumeraziun (ples pleds da madema speztga, cf. 2.6.), sch'igls pleds na vignan betg colliias cun e/ed u cun u (ni).

Ia vign oz, dumang u puschmang tar tè.

  

• ainten construcziuns coordinadas (varda 3.1.3.b), schi las proposiziuns principalas na vignan betg collieidas cun e/ed u cun u (ni).

Linard sunga la ghitarra, Lea canta e l'antiera classa tedla plagn attenziun.

 

• ainten construcziuns structuradas (varda 3.1.3.b), schi las proposiziuns subordinadas vignan introdueidas cun conjuncziuns scu p.ex. ma, pero, dantant, schi, per tgi, scu tgi, uscheia tgi, noua tgi, perchegl tgi, avant tgi, anfignen tgi, cura tgi, malgro tgi, schibagn tgi.

Nous vagn lia gidar, ma el n'ò betg accepto igl noss ageid.

Te n'ast betg anc detg a me, schi te vignst a giantar dumengia.

Ella n'è betg neida a scola, perchegl tg'ella era malsanga.

Savez, noua tg'ella stat?

Igl scolast ò dumando, scu tgi la capitala dalla Svizra sa nomna.

 

• aint igl discurs direct per separar igl discurs dalla proposiziun declarativa.

«Berna è la capitala dalla Svizra», daclera la scolasta.

«Dastgainsan eir a pôssa?», dumondan igls scolars.

«Oz», dei igl bab, «vaia cuschino bagn!»

 

• ainten construcziuns relativas cugl pronom igl qual / la quala, cumbino cun ena preposiziun.

Ta regordast dalla donna, cun la quala ia veva salto alla festa da vischnanca?

Igl martgadant, agl qual nous vagn vandia igl auto, ò fatg bancrot.

 

• per separar proposiziuns intercaladas (messas tranteraint) u apposiziuns (attributs descriptivs) dalla construcziun principala.

La scolasta digl scalem ot, tgi ò antschet a dar scola, para d'esser simpatica.

Gino Clavuot, igl rapper engiadines, sa nomna Snook.

 

• per separar allocuziuns (per drizzar igl pled ad ensatgi) ed interjecziuns.

Aita, tedla eneda!

Juhui, dumang vainsa liber!

 

• sch'ins vot metter egn u ples pleds ainten ena posiziun speziala per igls far resorteir.

Musica, chegl è la mia gronda passiun.

Igl è sto, tot an tot, ena bunga staschung.

 

Remartgas:

• I na vign betg mess en comma ainten la construcziun structurada cun la conjuncziun tgi ed ainten la construcziun relativa cugl pronom tgi.

Sast te tgi Ramona discorra er rumantsch?

Rico ò en frar tgi dat a hockey.

 

Excepziuns: 

- Proposiziuns intercaladas (varda soura).

- Schi la proposiziun subordinada preceda la principala: 

Tg'igl Grischun è igl sulet cantun triling, è ancunaschaint.

 

• Proposiziuns (p.ex. gerundivas u participalas, varda exaimpels sot) ins pò separar cun en comma, schi ellas èn lungas (varda er Normas Surmiranas,

nr. 331).

Vasond nign prievel aint igl conturn, è la guardia turnada.

Fittada la staschung d'anviern, antschavainsa a luvrar segl fons.